Inleiding over Psalm 91
Auteur: Machiel Karels
Psalm 91 is een van de meest geliefde psalmen in de Bijbel. Het is een psalm die krachtig spreekt over Gods bescherming, trouw en nabijheid. Voor gelovigen van alle tijden is deze psalm een bron van troost en zekerheid geweest, vooral in tijden van beproeving. Psalm 91 biedt ons een dieper inzicht in Gods karakter. De psalm laat ons zien wat de schuilplaats van de Allerhoogste is en hoe Hij Zijn kinderen bewaart te midden van gevaren en onzekerheden.
In deze inleiding zullen we Psalm 91 verkennen aan de hand van de verklaring van Matthew Henry, de bijbeluitleg van Kohlbrugge, en we zullen reflecteren op enkele verwijsteksten en het verband leggen met de Heidelbergse Catechismus en de Nederlandse Geloofsbelijdenis.
Psalm 91 is een psalm van vertrouwen, een oproep om de toevlucht tot God te nemen, en een belofte dat Hij degenen beschermt die bij Hem schuilen. Zoals Kohlbrugge schrijft: “Deze psalm laat zien dat de bescherming van God niet alleen een troost is voor onze ziel, maar ook een levend getuigenis van Zijn trouw en liefde in Christus Jezus.”
De belofte van Gods bescherming (Psalm 91:1-2)
De eerste twee verzen van Psalm 91 leggen de basis voor de hele psalm. We lezen hier:
“Die in de schuilplaats van de Allerhoogste is gezeten, zal vernachten in de schaduw van de Almachtige. Ik zeg tot de HEERE: Mijn toevlucht en mijn vesting, mijn God, op Wie ik vertrouw.”
Matthew Henry benadrukt dat deze verzen spreken over een leven van gemeenschap met God. De "schuilplaats" van de Allerhoogste verwijst naar Gods aanwezigheid, waar de gelovige bescherming en vrede vindt. Volgens Henry is deze schuilplaats niet iets wat de mens zelf bereikt, maar een genadige uitnodiging van God om bij Hem te komen. Het woord "vernachten" wijst op een blijvende relatie met God, niet een vluchtige toevlucht in tijden van nood.
De Heidelbergse Catechismus verwoordt deze relatie met God prachtig in Zondag 1, waar het gaat over de troost van het toebehoren aan Jezus Christus: “Hij beschermt mij zo, dat zonder de wil van mijn hemelse Vader geen haar van mijn hoofd kan vallen.”
Psalm 91:1-2 spreekt ook over de Almachtige. Hij is de Schepper van hemel en aarde en hij heeft alle macht. Deze Almachtige is degene die de beloften van bescherming en trouw doet! Dat roept ons op om te leven in dat vertrouwen: een vertrouwen dat gebaseerd is op Gods belofte en trouw.
Kohlbrugge zegt over deze verzen: “Het is niet de kracht van mijn geloof, maar de kracht van Hem, in Wiens schuilplaats ik mij bevind, die mij beschermt. Mijn vertrouwen is slechts een weerklank van Zijn trouw.” Dit laat ons zien dat Gods bescherming niet afhankelijk is van onze prestatie, maar van Zijn genade.
Verwijsteksten:
- Psalm 46:2-3: "God is ons een toevlucht en vesting; Hij is krachtiglijk bevonden een hulp in benauwdheden."
- Spreuken 18:10: "De Naam des HEEREN is een sterke toren; de rechtvaardige zal daarheen lopen en in een hoogte gesteld worden."
- Psalm 27 vers 5: “Want Hij versteekt mij in Zijn hut ten dage des kwaads, Hij verbergt mij in het verborgene van Zijn tent.”
Bescherming tegen gevaren (Psalm 91:3-8)
In de volgende verzen belooft God Zijn bescherming tegen verschillende vormen van kwaad:
“Want Hij zal u redden van de strik van de vogelvanger, van de zeer verderfelijke pest. Met Zijn vlerken zal Hij u beschutten, onder Zijn vleugels zult u de toevlucht nemen; Zijn waarheid is een schild en pantser.”
Matthew Henry ziet in deze verzen een verwijzing naar zowel zichtbare als onzichtbare gevaren. De "strik van de vogelvanger" staat symbool voor de listen van de vijand, en de "zeer verderfelijke pest" verwijst naar ziekten en andere rampen die het leven bedreigen. Deze beelden wijzen erop dat God onze ultieme beschermer is, juist wanneer we ons kwetsbaar of machteloos voelen.
De gelovige mag zeker zijn dat niets hen zal treffen zonder Gods toestemming. Zelfs in tijden van grootschalige oordelen blijft God trouw aan Zijn belofte: Hij is onze schuilplaats. De rampen van deze wereld mogen ons omringen, maar wie in Christus schuilt, heeft een eeuwige veiligheid.
Henry merkt wel op dat deze bescherming niet altijd letterlijk fysiek is: het kan ook wijzen op een geestelijke bewaring. Zelfs als een gelovige lijdt of sterft, is hun ziel veilig in de hand van God (vgl. Romeinen 8:38-39).
De Nederlandse Geloofsbelijdenis benadrukt dat God soeverein is en alle dingen regeert. In artikel 13 lezen we: “Hij houdt al wat er geschiedt in Zijn hand, zodat niets ons overkomt buiten Zijn beschikking.” Dit sluit nauw aan bij Psalm 91:3-8, waar we zien dat Gods bewaring alomvattend is en dat Hij ons beschermt tegen de gevaren van het leven.
Kohlbrugge voegt hieraan toe: “De schaduw van Zijn vleugels is niet slechts een toevlucht, maar een bewijs van Zijn tedere zorg. Als een moeder haar kinderen beschermt, zo beschermt God Zijn volk.” Hij benadrukt dat deze zorg ons niet vrijwaart van lijden, maar dat we te midden van het lijden geborgen zijn in Gods liefde.
Verwijsteksten:
- Psalm 124:7 "Onze ziel is ontkomen als een vogel uit de strik van de vogelvangers; de strik is gebroken, en wij zijn ontkomen."
- Spreuken 6:5 "Red u als een ree uit de hand [van de jager], en als een vogel uit de hand van de vogelvanger."
- Psalm 34:8: "De Engel des HEEREN legert zich rondom degenen die Hem vrezen, en rukt hen uit."
God beschermt door Zijn engelen (Psalm 91:9-13)
In dit gedeelte lezen we over een bijzondere manier waarop God Zijn bescherming verleent: door middel van engelen. Dit is een persoonlijke bescherming. Vers 11 zegt:
“Want Hij zal Zijn engelen van u bevelen, dat zij u bewaren op al uw wegen.”
Henry wijst erop dat engelen "gedienstige geesten" zijn (Hebreeën 1:14) die door God zijn aangesteld om de gelovigen te bewaren. Hij waarschuwt echter dat deze bescherming niet betekent dat we roekeloos moeten handelen, zoals de duivel probeerde te suggereren toen hij Jezus met dit vers verzocht (Mattheüs 4:6). Gods engelen bewaken ons op de paden die in overeenstemming zijn met Zijn wil.
Kohlbrugge ziet in deze woorden een bijzondere troost. Hij schrijft: “Wij wandelen niet alleen: onzichtbare wachters, gezonden door onze hemelse Vader, omringen ons. Zij houden ons vast, zelfs als wij struikelen.” Deze belofte laat ons zien dat Gods zorg en bescherming groter is dan wij kunnen zien of begrijpen.
Verwijsteksten:
- 2 Koningen 6:16-17: De ogen van de knecht van Elisa worden geopend om de hemelse legermachten te zien.
- Psalm 34:8: "De Engel des HEEREN legert zich rondom degenen die Hem vrezen."
- Hebreeën 1:14: "Zijn zij niet allen gedienstige geesten, uitgezonden tot dienst dergenen, die beërven zullen de zaligheid?"
Gods persoonlijke belofte van redding (Psalm 91:14-16)
De laatste verzen van Psalm 91 bevatten een directe belofte van God Zelf:
“Omdat hij Mij zeer bemint, zal Ik hem bevrijden; Ik zal hem beschutten, omdat hij Mijn Naam kent. Hij zal Mij aanroepen en Ik zal hem verhoren; Ik zal bij hem zijn in de benauwdheid, Ik zal hem eruit helpen en hem verheerlijken. Met lengte van dagen zal Ik hem verzadigen; Ik zal hem Mijn heil doen zien.”
Matthew Henry benadrukt dat deze woorden de intieme relatie tussen God en de gelovige weergeven. God redt, beschermt en verlost degenen die Hem liefhebben en Zijn Naam aanroepen. Dit "kennen van Gods Naam" betekent volgens Henry niet alleen een intellectueel begrijpen, maar een diepe, persoonlijke relatie met God.
In de Heidelbergse Catechismus wordt deze liefde en toewijding aan God samengevat in Zondag 45, waar staat dat we “alleen van Hem alle goeds verwachten.” Het kennen van Gods Naam leidt tot gebed en vertrouwen, zelfs in de meest donkere momenten.
Kohlbrugge benadrukt dat deze belofte haar uiteindelijke vervulling vindt in Jezus Christus: “Hij heeft ons liefgehad met een eeuwige liefde. De lengte van dagen en de volheid van redding die hier beloofd worden, worden zichtbaar in de gekruisigde en opgestane Heiland.”
Verwijsteksten:
- Jesaja 41:10: "Vrees niet, want Ik ben met u."
- Romeinen 8:37-39: "Niets zal ons kunnen scheiden van de liefde Gods."
- Openbaring 21:4: "God zal alle tranen van hun ogen afwissen."
Persoonlijke reflectieve vragen
Om Psalm 91 beter toe te passen op ons eigen leven, kun je nadenken over de volgende vragen:
- Wat betekent het voor jou om "in de schuilplaats van de Allerhoogste" te zijn? Hoe ervaar je die bescherming in jouw dagelijks leven?
- Hoe kan het beeld van Gods engelen je bemoedigen in tijden van onzekerheid?
- Hoe reageer jij op de belofte dat God zegt: "Ik zal bij hem zijn in de benauwdheid"? Welke situaties kun je in gebed voor Zijn troon brengen?
- In hoeverre leef je vanuit het vertrouwen dat niets ons kan scheiden van Gods liefde, zoals Romeinen 8 beschrijft?
Psalm 91 is een krachtige herinnering aan Gods trouw en bescherming. Het nodigt ons uit om onze toevlucht tot Hem te nemen en ons leven aan Zijn zorg toe te vertrouwen. Zoals Kohlbrugge het samenvat: “Wie onder Zijn vleugels schuilt, vindt meer dan bescherming: hij vindt het leven zelf, in Christus Jezus.
Meer over psalm 91
Psalm 91 zingen
Psalm 91 onberijmd
Samenzang psalm 91
Tekst en beeld psalm 91
