Hebreeuwse Poezie - Chiasme
Auteur: ds. W. Pieters
Chiasme
In het vorige deel bespraken we de stijlvorm Parallellisme. Een bijzondere vorm van parallellisme is een zgn. chiasme.
Een chiasme is een kruisstelling, waarbij twee of meer dingen uit de eerste helft van een vers in omgekeerde volgorde voorkomen in het tweede deel, dus als AB - BA.
Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld te vinden in Psalm 91:14:
Dewijl hij Mij zeer bemint, zo zal Ik hem uithelpen;
Ik zal hem op een hoogte stellen, want hij kent Mijn Naam.
In dit vers is duidelijk parallellisme aanwezig tussen de twee regels. Maar het parallellisme is omgedraaid in de tweede regel. In vers 1 staat de relatie met God voorop (beminnen van God), en de daad van God op de tweede plaats (uithelpen). In de volgende regel komt eerst de daad van God (op een hoogte stellen) en dan de relatie met God (het kennen van Zijn Naam).
Dergelijke chiasmes zijn met wat moeite redelijk eenvoudig te vinden in het boek van de Psalmen, maar ook in andere bijbelboeken. Wel is het zo dat ze minder makkelijk te vinden zijn in een vertaling, vergeleken met de grondtekst. Dit komt omdat het Hebreeuws compacter is. Het gedeelte 'zo zal Ik hem uithelpen' uit Psalm 91:14 is in het Hebreeuws slechts 1 woord (een werkwoordsvorm), en direct daarop volgt de tweede werkwoordsvorm 'Ik zal hem op een hoogte stellen'. Deze twee woorden in de grondtekst, zo achter elkaar, geven veel sterker het chiasme weer dan in een vertaling naar voren komt.
Andere chiasmevormen
Een chiasme kan niet alleen optreden tussen delen van verzen, maar zelfs over hele verzen heen. Zo is Psalm 70 in zijn geheel een chiasme:
1 Een psalm van David, voor den opperzangmeester, om te doen gedenken.
2 Haast U, o God, om mij te verlossen, o HEERE, tot mijn hulp.
3 Laat hen beschaamd en schaamrood worden, die mijn ziel zoeken; laat hen achterwaarts gedreven en te schande worden, die lust hebben aan mijn kwaad.
4 Laat hen terugkeren tot loon hunner beschaming, die daar zeggen: Ha, ha!
5 Laat in U vrolijk en verblijd zijn allen, die U zoeken; laat de liefhebbers Uws heils geduriglijk zeggen: God zij groot gemaakt!
6 Doch ik ben ellendig en nooddruftig; o God, haast U tot mij; Gij zijt mijn Hulp en mijn Bevrijder; HEERE, vertoef niet!
- Vers 1 is de titel van de psalm, die niet betrokken is bij het chiasme
- Vers 2 is een oproep tot spoedige hulp, die gespiegeld is in vers 6
- Vers 3 en 4 betreffen een bede tot straf van de vijanden
- Vers 5 is een zegenbede voor de rechtvaardigen, en is dus tegengesteld parallel aan vers 3 en 4
- Vers 6 is parallel aan vers 2
(Het voorbeeld van Psalm 70 is ontleend aan een boek van Robert L. Alden, Chiastic Psalms(II): A study in the mechanics of Semitic poetry in Psalms 51-100)
