Des HEEREN Lof, John Wycliff
Auteur: ds. W. Pieters
De morgenster van de Reformatie
Wycliff is niet bang. Hij pakt de kerk van zijn dagen aan in de kern van haar afgodische bestaan. Hij verwerpt alles wat tegen Gods Woord ingaat. Beelden horen niet te worden aangebeden, zo schrijft deze dappere man in Engeland. God verbiedt het in Zijn wet, het Tweede Gebod. De aflaat is ook al zo'n onbijbels iets. We kunnen de straf op onze zonden niet afkopen, zoals de kerk in die tijd meer en meer begint te verkondigen. Alleen God kan ons van zonde en straf ontslaan. Niet de priester. Trouwens door de aflaathandel wordt niet alleen geld van mensen afgetroggeld, maar wordt aan mensen ook geleerd, dat zondigen niet zo erg is, want je kunt toch de straf afkopen ... Dus neem het maar niet zo nauw! Wycliff keert zich tegen de onbijbelse leer van het vagevuur. Afgelopen december schreef ik erover. Wycliff schrijft openlijk dat het een verzinsel is en niet op de Bijbel gegrond. En hij wil zich geheel en alleen houden aan de Bijbel! Ook heel het monniken-bestaan wordt door Wycliff op de helling gezet, omdat (alweer) er niets over in de Bijbel staat ...
Toch is Wycliff niet alleen bezig met aan te wijzen hoe het níet moet en wat er allemaal verkeerd is. Maar hij doet vooral heel goed werk met aan te wijzen wat het dan wel is. Namelijk: hij vertaalt, samen met andere geleerden, de Bijbel in het Engels. Zo kan iedere Engelsman lezen (of horen lezen) wat God Zelf tegen ons zegt. Men is plotsklaps niet meer afhankelijk van wat de priester verkondigt, maar men kan het zelf nalezen in Gods Eigen Woord! Wat een bevrijding. Verder vindt Wycliff kennis van de Bijbel zó belangrijk dat hij veel mannen opleidt om twee aan twee het land door te gaan en van huis tot huis of van dorp tot dorp te preken. Ze zijn geen officiële predikanten. Ze zijn niet door de bisschop als zodanig aangesteld. Maar ze kennen hun Bijbel en ze verkondigen in alle eenvoudigheid het Woord van God. Deze mannen worden 'Lollarden' genoemd. Deze naam komt van het woord 'lollen' dat 'prevelen' betekent. Ze bidden waarschijnlijk veel zachtjes (net als Hanna in de tempel van Silo). Wycliff's invloed op het volk wordt op deze manier steeds groter. De mensen horen nu een veel zuiverder prediking dan in de kerk. Ze verlangen naar een nieuwe kerk, een her-vormde kerk.
Wanneer Wycliff in zijn geschriften zich ook tegen de transsubstantiatieleer van de roomse kerk keert, wordt het echter sommigen van zijn beste en meest invloedrijke vrienden te bar. Dit gaat hun te ver. Ze keren zich helaas van deze dappere strijder af. Wycliff ziet het echter niet verkeerd. De transsubstantiatieleer is werkelijk een valse leer. Maar mensen rondom hem zijn nog niet zover. Later, in de dagen van Luther, zal alles wat Wycliff zei en schreef, weer op tafel komen; en nu zal ook de onbijbelse leer van de transsubstantiatie worden bestreden. Eerst door Luther, later nog meer door Calvijn. Onder het gewone volk neemt de invloed van Wycliff nog wel steeds toe, maar jammer genoeg breekt alles in één keer af, wanneer er een boerenopstand uitbreekt. Waarom breekt er een boerenopstand uit? Het gebeurt in die arme eeuwen wel vaker. Omdat rijke edellieden arme boeren uitknijpen en heel slecht behandelen. En soms komen boeren dan in opstand. Zo ook net in deze tijd dat de Lollarden rond gaan en de gedachten van Wycliff steeds meer ingang vinden. En wat is het gevolg? Dat de adel en de regering denken dat deze boerenopstand eigenlijk het gevolg is van het optreden van John Wycliff. Die opstand van de boeren vinden ze gevaarlijk en dus beschouwen ze nu opeens Wycliff's schrijven en preken ook gevaarlijk. Het gevolg is dat de koning en het parlement hem in de steek laten. Nu wordt hem ook de toegang tot de universiteit geweigerd: hij mag niet meer lesgeven. Daarom trekt Wycliff zich terug in Lutterworth en schrijft daar zijn belangrijkste boek. Hierin grijpt hij meer en meer terug op de geschriften van Augustinus (wat ook Luther en Calvijn zullen doen) en ziet de kerk als een vergadering van uitverkorenen. Dan sterft hij op de leeftijd van zestig jaar. Veertig jaar later wordt op bevel van de roomse kerk zijn gebeente opgegraven en verbrand en de as wordt in de rivier gestrooid. Wycliff - de grootste geleerde van zijn tijd; - de meest Bijbelse van allen die zich in de middeleeuwen tegen de kerk verzetten; - de voorloper of morgenster van de hervorming; - hij is niet meer, maar zijn gedachten leven voort. De Lollarden zijn niet zo gemakkelijk uit te roeien en de invloed van de Engelse vertaling van de Bijbel is twee eeuwen later, wanneer de kerkhervorming komt, nog merkbaar. Het vuur van Wycliff's inzicht wordt op wonderlijke manier naar Oost-Europa gebracht, waar het een uitslaande brand wordt onder leiding van Johannes Hus. God zorgt in oneindige barmhartigheid toch voor Zijn kerk. Toen deed Hij dat. Nu doet Hij dit nog steeds!
