Hoe moet ik omgaan met biblicisme
Auteur: ds. W. Pieters
Dat ligt er maar aan, wat iemand onder biblicisme verstaat. Het is wel een negatief woord en wordt met een negatieve bedoeling gebruikt; namelijk om daarmee een bepaald soort Bijbel-gebruik te veroordelen. Maar, zoals met meer dingen, ligt het er maar aan wie het zegt. Soms wordt een heel goed gebruik van de Bijbel toch (ten onrechte) biblicisme genoemd; en dan gebeurt dit door mensen die niet willen buigen voor het gezag van het Woord.
Maar dit keer wil ik het woord gebruiken in de goede zin, namelijk om dát Bijbel-gebruik te veroordelen, dat uiteindelijk aan de Bijbel geen recht doet. Dan worden Schriftplaatsen uit hun verband gehaald en worden dingen letterlijk uitgelegd, die figuurlijk zijn bedoeld. Een voorbeeld hiervan vind je op bladzijde 2, wanneer je uit de gelijkenis van de arbeiders in de wijngaard meent te kunnen concluderen dat zalig worden met hard werken te maken heeft. Een ander - heel duidelijk - voorbeeld van biblicisme, een al te letterlijk opvatten van de Bijbel tegen zijn eigenlijke bedoeling in, is het volgende. In II Korinthiërs 6 schrijft Paulus:
"... nu is het de dag der zaligheid!"
Biblicistisch uitgelegd kun je concluderen dat er maar één dag was waarop mensen zalig konden worden, en dat was in de tijd van Paulus; dus wij leven ná de dag der zaligheid en dus te laat in de wereldgeschiedenis om nog behouden te kunnen worden. Zo bedoelt Paulus het echter niet en dus mogen we het zo ook niet opvatten. Een tweede - wat moeilijker - voorbeeld vinden we in Romeinen 6 vers 14, waar de apostel schrijft:
"De zonde zal over u niet heersen; want gij zijt niet onder de wet, maar onder de genade."
'Als ik niet meer onder de wet ben, heb ik dus niets meer met Gods wil in de Tien Geboden te maken.' Is dat zo? Bedoelt Paulus dat? Je voelt wel dat de Bijbel recht doen, nog niet zo eenvoudig is. Daar hebben we in de eerste plaats de innerlijke verlichting van de Heilige Geest voor nodig. Anders vergissen we ons altijd. En in de tweede plaats moeten we de Bijbel helemáál lezen, om een totáál-visie te ontwikkelen, waarbij alle onderdelen met elkaar verband komen te staan. Een voorbeeld van eveneens afkeurenswaardig biblicisme is de manier waarop jehova's getuigen met de Bijbel omgaan. Zegt Jezus:
"Mijn Vader is meer dan Ik",
dan concluderen zij meteen: en dus is Jezus niet de waarachtige God.
Nu een voorbeeld van navolgenswaardig 'biblicisme'. Paulus schrijft dat een vrouw niet met gezag mag onderwijzen in de Christelijke gemeente. Zelfs in reformatorische kringen begint men dat tijdgebonden te noemen; en in plaats van de vrouwelijke ambtsdrager af te wijzen, begint men - meestal heel langzaam - de vrouw in het ambt toe te staan en daarna zelfs te propageren. Volgens hen is het biblicistisch om op grond van die paar Schriftplaatsen in de brieven van Paulus te concluderen dat vrouwen geen ouderling of predikant mogen worden. Welnu, als dit biblicisme is, dan willen wij graag voor biblicist worden uitgescholden, omdat wij de Bijbel recht willen doen.
Hoe moet je dus omgaan met biblicisme? Bid steeds: zend, HEERE, Uw licht en waarheid neder. Onderzoek nauwkeurig heel de Bijbel. Snij geen uitspraken in de Bijbel los van hun verband. Wees dus geen biblicist in de verkeerde zin. Maar anderzijds: houd strikt vast aan de letterlijke uitleg van de Bijbel, tenzij het uit de Bijbel zelf blijkt dat het tegendeel is bedoeld; en geef nooit toe aan allerlei subtiele vormen van schriftkritiek, die meer en meer opgeld doen in evangelische en reformatorische kringen. Een hulpmiddel om op het rechte spoor te blijven en om niet in de sloot te raken van aan de ene kant verkeerd biblicisme en aan de andere kant kritisch schriftgebruik, is: lees de Drie Formulieren van Enigheid eens aandachtig door. Heb je dat wel eens gedaan? De Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels zijn bedoeld om je de Bijbel bevooroordeeld te laten lezen, namelijk met het goede vooroordeel. Om een voorbeeld te geven, dat de Schrift haar eigen uitlegster is en dat dus de Bijbel zichzelf niet tegenspreekt. De Drie Formulieren van Enigheid zijn Bijbel-getrouw en toch niet verkeerd-biblicistisch. De opstellers van deze belijdenisgeschriften luisterden eerst heel goed naar héél de Bijbel en schreven toen de verschillende onderdelen / geloofsstukken in hun verband. Biblicisme als Bijbel-getrouw zijn, keuren wij dus goed; biblicisme als oppervlakkig 'letterlijk nemen wat er staat', keuren wij dus af!
