Hoe moet ik omgaan met confessionalisme
Auteur: ds. W. Pieters
Het Latijnse woord "confessio" betekent: belijdenis. Confessionalisme nu is het te star vasthouden aan een belijdenis. De kerk van Jezus Christus is vanaf haar begin een confessionele, belijdende kerk geweest. Deze belijdenis heeft ze menigmaal met haar bloed ondertekend - dat is: om wille van de belijdenis werden Christenen gemarteld en gedood. De belijdenis is haar lief. Deze te verloochenen is een kwalijke zaak. Toch kunnen we wettisch / te star met een belijdenis / confessie omgaan. Tenminste volgens sommigen. De vraag is maar hoe het wordt bedoeld. Zou iemand - al dan niet met zoveel woorden - de belijdenis Goddelijk gezag toekennen, gelijk dus aan de Bijbel, dán gaat hij te ver. De belijdenis is niet de Schrift. De belijdenis is een menselijk geschrift, geen Goddelijk geschrift. Dit neemt niet weg dat er ook een wezenlijk verschil is tussen het gezag dat je aan "De Catechisant" toekent, én dat je aan de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis, of de Dordtse Leerregels toekent. Zowel de Drie Formulieren van Enigheid als "De Catechisant" zijn menselijke geschriften, maar er is toch een groot verschil.
Wat is het verschil? Belijdenisgeschriften hebben kerkelijk gezag, terwijl een boek van een kerkedienaar geen kerkelijk gezag heeft, alleen maar persoonlijk. Belijdende leden van de Hervormde gemeente van Garderen - om nu maar dit voorbeeld te geven - zijn in hun geweten niet gebonden aan wat ik verkondig, maar wel aan de Drie Formulieren van Enigheid, en ik als dienaar van het Woord ook.Toch blijft het onderscheid tussen de Heilige Schrift en de Heidelbergse Catechismus. Wat is dat onderscheid? Confessionalisme treedt op wanneer wij er geen onderscheid meer tussen maken, maar een gezonde en Bijbels gefundeerde beschouwing van de Belijdenis-geschriften is wanneer we altijd de weg open houden om van de Belijdenis ons te kunnen beroepen op de Schrift zelf. Dat mag en dat moet. De kerk der Reformatie geeft daar ook ruimte voor. Elk belijdend lidmaat van een gemeente mag bij de synode een bezwaarschrift (gravamen) indienen tegen een (stukje van de) belijdenis. En wanneer op grond van Gods onfeilbaar Woord zou blijken dat een zinsnede uit de Dordtse Leerregels of zo niet Bijbels is, dan moet de kerk dat verbeteren. In de praktijk blijkt echter dat de Drie Formulieren zo grondig op de Bijbel zijn gefundeerd, dat er in de loop van de ongeveer vierhonderd jaren geen gegronde bezwaarschriften konden worden ingediend. Maar de mogelijkheid bestaat dus wel. Hoe moet je nu omgaan met confessionalisme? In de eerste plaats is het goed dat je goed kennis neemt van de Drie Formulieren van Enigheid, die de belijdenis van onze Reformatorische kerken zijn; en in het bijzonder van het Bijbelse karakter ervan. Vervolgens is het goed om een gezond-kritische geest te ontwikkelen om - zeker als je nog geen belijdenis hebt gedaan of als je je dit seizoen op het belijdens-doen voorbereidt - Schrift met Schrift te vergelijken en zo voor jezelf de schat der waarheid uit die Schrift op te diepen. Dan komen de Belijdenis-geschriften in het juiste licht te staan. Ik durf je wel op te roepen om de Drie Formulieren te houden tegen het doordringende licht van Gods Woord. Ik ben er meer en meer van overtuigd dat zij de toets van deze kritiek glansrijk zullen doorstaan. Ben jij van plan om "domweg" het gezag van de belijdenis van je kerk te aanvaarden - dan nader je gevaarlijk dicht tot het afkeurenswaardige confessionalisme, waar het in dit artikel over gaat.
Nu kan het zijn dat anderen jou verwijten dat je je schuldig maakt aan confessionalisme terwijl dit verwijt niet terecht is. Men heeft zelf dan een (veel) vrijere opvatting van de belijdenis, men meent dan dat je als belijdend lidmaat / ambtsdrager niet zo nauw gebonden bent aan de belijdenis. En men verdraagt het dan niet dat jij je zo nauw verbindt aan de belijdenisgrondslag van onze kerk. Met dit verwijt kun je op twee manieren omgaan: (a) je kunt het je aantrekken en je visie aanpassen. Dan word je "rekkelijk". Dan denk je: wat maakt het nou uit of ik me wel of niet precies aan de belijdenis houd? Bijna niemand doet het toch meer! En anders ben ik of word ik misschien wel wettisch. (b) Je kunt je nog meer verdiepen in het Bijbelse gehalte van de Drie Formulieren en zo nog meer vanuit de Heilige Schrift staan voor de Gereformeerde Belijdenissen.
Misschien vraagt iemand zich af hoe ik er zo bij kom om over dit onderwerp te schrijven. Als je goed hebt opgelet in de achterliggende maanden / jaren dat de rubriek "Hoe moet ik omgaan met ...?" in "De Catechisant" verscheen, dan kun je hebben gezien dat ik een alfabetische volgorde heb gevolgd. Ik heb de Christelijke Encyclopedie genomen en ben gaan bladeren om een onderwerp te vinden. Het vorige onderwerp was "concurrentie", en in de encyclopedie volgt hierop het onderwerp "confessionalisme". Ik lees het door en besluit dan of ik er wel of niet over zal schrijven. Lang niet alle onderwerpen zijn geschikt. Confessionalisme is een moeilijk onderwerp - zeker voor de lezers die met de PKN en de HHK te maken hebben; maar toch dacht ik dat het goed was om er iets over te schrijven vanuit een reformatorisch gezichtspunt.