Hoe moet ik omgaan met de formulieren van eenheid
Auteur: ds. W. Pieters
Je weet wel dat we er in onze vaderlandse kerk drie hebben: de Heidelbergse Catechismus uit 1563, de Nederlandse Geloofsbelijdenis uit 1561 en de Dordtse Leerregels (ook wel genoemd: de Vijf Artikelen tegen de remonstranten) uit 1618-1619. Deze formulieren zijn formuleringen, waarin de kerk in de dagen van de kerkhervorming haar geloof beleed. Wij doen het na ruim vierhonderd jaren ook. Waarom? De bedoeling is om eenheid te scheppen en te bewaren. Hierbij zijn twee vragen te stellen:
- Moeten we wel streven naar eenheid of is verscheidenheid ook Bijbels mogelijk?
- Als we menen naar eenheid te moeten streven, hoe geven we aan die eenheid gestalte?
Een zekere mate van verscheidenheid is goed. We hebben in de kerk geen behoefte aan koekoek-één-zang. Maar eenheid is wel belangrijk. Welke eenheid? Dat we elkaar accepteren, respecteren, herkennen en erkennen. Wanneer verschillen zo groot worden dat we elkaar niet meer als broeders en zusters in het geloof, in Christus, herkennen en dus ook niet meer kunnen erkennen, dan wordt het tijd om déze verscheidenheid, die tegenstrijdigheden bevat, niet toe te staan. Maar hoe geef je gestalte aan de Bijbelse eenheid? Kun je dat doen zonder belijdenisgeschriften? Of heb je daar kerkelijke, menselijke geschriften bij nodig? In onze vaderlandse kerk heeft men in de dagen van de kerkhervorming gedacht dat de gewenste of onmisbare eenheid moest worden aangegeven met kerkelijke uitspraken. En dat de mate van verscheidenheid niet buiten de daarin aangegeven grenzen mocht komen.
Vanaf het begin was het niet zo, dat deze geschriften meteen voor de eenheid bedoeld waren. Kijk eens naar de Catechismus uit Heidelberg. Deze was niet in de eerste plaats opgezet om eenheid te symboliseren of te bevorderen, maar om onderwijs te geven, in het bijzonder aan de jeugd van dat land. Ook de Nederlandse Geloofsbelijdenis (op zijn Latijns: Confessio Belgica) is niet bedoeld om de kerk te verenigen, maar om naar buiten toe te belijden: zo denken wij over de Bijbel en de dienst van God. Alleen de Dordtse Leerregels zijn meteen bedoeld om eenheid te symboliseren en te kweken. Hoe moeten wij omgaan met deze formuleringen van ons geloof? Moeten we daar na bijna vijfhonderd jaren aan vast houden en moeten we anderen daarop beoordelen (goedkeuren of afkeuren)? We kunnen heel laconiek zeggen: de Bijbel is genoeg. En raak jij in gesprek met iemand die de drie formuleren niet aanvaardt, zoals jehovagetuigen, dan moet je je alleen aan de Bijbel houden. Maar om met elkaar een kerkgemeenschap te kunnen vormen dan is het belangrijk om te zeggen hoe we over die Bijbel denken. Op het moment dat je je geloof formuleert, krijg je (nog niet op papier, maar dat maakt niets uit) een formulier. Zeg je dat de Bijbel genoeg is, dan moet je er wel even bij zeggen, welke Bijbel: mét of zónder de apocriefe boeken. En ook is het niet zinloos er meteen even bij te zeggen, wat jij met ‘Bijbel’ bedoelt. Bedoel jij dat oude boek met die verhalen over God? Of bedoel jij Gods Eigen Woord, door mensen beschreven…
Je voelt wel, we kunnen niet zonder het geloof te belijden, al dan niet op papier (elektronisch mag ook), al dan niet in vastgelegde bewoordingen. Kiest iemand voor vrijheid, dus tegen de drie formulieren die de vaderlandse kerk koos, en nog steeds kiest, dan zal niemand hem dat verbieden, maar het is dan wel zaak even te checken wat hij dan precies gelooft over God en Zijn dienst, Zijn Zoon en Zijn toekomst, enzovoort. En als die persoon dat allemaal niet precies weet, is het gewoon veiliger om hem nog even op een afstand te houden als het gaat over het sluiten van een levensverbintenis of het geven van kerkelijke verantwoordelijkheid in jeugdwerk of zo. Wanneer een organisatie, zoals HeartCry, de bekende Drie Formulieren niet wil ondertekenen, is het zaak om nauwlettend toe te zien. Na verloop van tijd gebeurt het nog al eens, dat men verder en verder van het daarin aangegeven spoor afdwaalt… Natuurlijk gelden de drie formulieren alleen in een Nederlandse situatie. In het buitenland zijn andere belijdenisgeschriften, zoals de Westminster geloofsbelijdenis, die met andere woorden hetzelfde zegt, als wat wij met de drie formulieren belijden.
De Drie Formulieren van Eenheid zijn niet onfeilbaar, en kunnen dus door de kerk die ze aanvaardt, worden verbeterd vanuit de Heilige Schrift. Ook zijn ze niet compleet, en dus kunnen ze worden aangevuld, maar dan weer vanuit de Heilige Schrift – en wel opgevat zoals in deze formulieren is beleden.
Geloof jij al wat de vaderlandse kerk gelooft? Niet omdat de kerk het gelooft, maar omdat de Heilige Geest het jou uit Gods Woord leerde?